Farmakoterapia to ważny element leczenia otyłości, nie może jednak zastąpić zmiany sposobu odżywiania i zwiększenia aktywności fizycznej. Ułatwia natomiast przestrzeganie zaleceń dietetycznych oraz zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań otyłości, a w konsekwencji prowadzi do poprawy zdrowia i jakości życia chorego na otyłość.
Kiedy można rozważyć rozpoczęcie farmakoterapii otyłości?
Podstawą leczenia otyłości jest terapia niefarmakologiczna polegająca na zmianie nawyków żywieniowych, stosowaniu diety o obniżonej wartości energetycznej oraz zwiększeniu aktywności fizycznej.
U każdego chorego, u którego stwierdza się otyłość (wskaźnik masy ciała – BMI ≥30 kg/m2) lub nadwagę (BMI ≥25 kg/m2 i <30 kg/m2), należy więc w pierwszej kolejności rozpocząć leczenie niefarmakologiczne.
Farmakologiczne leczenie otyłości można zaproponować chorym spełniającym określone kryteria kliniczne, jeśli stosowane w celu redukcji masy ciała kompleksowe postępowanie niefarmakologiczne okazało się nieskuteczne – co oznacza, że po 3–6 miesiącach od wdrożenia zmian stylu życia nie udało się uzyskać zmniejszenia masy ciała co najmniej o 5% wyjściowej masy ciała.
Wskazania do zastosowania farmakoterapii
Farmakologiczne leczenie otyłości można zalecić jako uzupełnienie diety o obniżonej kaloryczności i zwiększonej aktywności fizycznej w celu zmniejszenia masy ciała u pacjentów dorosłych z wyjściową wartością wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI) wynoszącą:
-
- BMI ≥30 kg/m2 (otyłość)
lub
- BMI ≥27 kg/m2, jeżeli współistnieje co najmniej jedna choroba związana z nadmierną masą ciała (m.in. cukrzyca, stan przedcukrzycowy, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, obturacyjny bezdech senny).
Przed zastosowaniem farmakoterapii otyłości należy wykluczyć przeciwwskazania do jej rozpoczęcia oraz ryzyko interakcji lekowych u osób leczonych z powodu innych chorób przewlekłych. Należy się także zapoznać z informacją o możliwych skutkach ubocznych, sposobie przyjmowania leków oraz o kosztach związanych z leczeniem (leki zarejestrowane do leczenia otyłości nie są objęte refundacją).
U kobiet w wieku rozrodczym podczas farmakologicznego leczenia otyłości konieczne jest stosowanie skutecznej metody antykoncepcji.
Czas trwania farmakologicznego leczenia otyłości dostosowuje się do indywidualnych potrzeb pacjenta, ale uważa się, że optymalnie powinno ono trwać co najmniej rok, a u części pacjentów konieczna jest przewlekła terapia.
Wybór leku
Obecnie w Unii Europejskiej zarejestrowano pięć leków do leczenia otyłości; są to wymienione w kolejności od najstarszego:
- orlistat
- preparat złożony z naltreksonu i bupropionu
- liraglutyd
- semaglutyd
- tirzepatyd.
W badaniach klinicznych udowodniono skuteczność i bezpieczeństwo stosowania wszystkich wymienionych leków.
Powyższe leki różnią się jednak mechanizmem i siłą działania, drogą podawania, powodują różne działania uboczne i różne są przeciwwskazania do stosowania. Mają też zróżnicowany wpływ na ryzyko metaboliczne i sercowo-naczyniowe (SN), którego zmniejszenie stanowi równie ważny cel leczenia otyłości, co zmniejszenie masy ciała.
Orlistat
W 1999 roku orlistat został dopuszczony przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (Food and Drug Administration – FDA) jako lek wspomagający leczenie otyłości. To najstarszy z leków stosowanych w UE w leczeniu otyłości.
Orlistat nie wpływa na uczucie głodu i sytości, a jego działanie ogranicza się do przewodu pokarmowego, gdzie hamuje aktywność lipaz trzustkowej i żołądkowej, przez co upośledza trawienie i zmniejsza wchłanianie tłuszczów przyjętych z pokarmem (ok. 30%).
Lek podaje się doustnie. Obecnie jest wykorzystywany rzadko, ze względu na najmniejszą skuteczność i towarzyszące leczeniu skutki uboczne (dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. bóle brzucha, tłuszczowe stolce, plamienia tłuszczowe z odbytu, wzdęcia).
Przeciwwskazania do stosowania orlistatu:
- nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą
- przewlekły zespół złego wchłaniania
- cholestaza
- ciąża i karmienie piersią
- równoczesne przyjmowanie cyklosporyny
- równoczesne leczenie warfaryną lub innymi doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi.
Preparat złożony z naltreksonu i bupropionu
Każdą z substancji wchodzących w skład tego złożonego preparatu od lat wykorzystuje się w terapii innych chorób. Bupropion stosuje się w leczeniu depresji i uzależnienia od nikotyny, a naltrekson w leczeniu uzależnienia od alkoholu.
W przypadku stosowania tych dwóch substancji czynnych łącznie dochodzi do zwiększenia uczucia sytości oraz wydłużenia czasu jej odczuwania. Dodatkowo związki te stymulują układ nagrody, zmniejszając apetyt (czyli ochotę, silną potrzebę spożywania konkretnych pokarmów).
Lek podaje się doustnie, początkowo jeden potem dwa razy dziennie, stopniowo zwiększając dobową dawkę.
Do najczęstszych działań ubocznych zalicza się nudności, wymioty, zaparcia i bóle głowy. Często występują m.in. zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, drżenia, zwiększona potliwość, uderzenia gorąca, szumy uszne, kołatania serca i podwyższone ciśnienie tętnicze.
Przed rozpoczęciem leczenia oraz w czasie jego trwania należy kontrolować częstotliwość rytmu serca i ciśnienie tętnicze.
Przed rozpoczęciem leczenia należy zapoznać się z ulotką dotyczącą leku.
Przeciwwskazania do stosowania chlorowodorku bupropionu i chlorowodorku naltreksonu:
- nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą
- niewyrównane nadciśnienie tętnicze
- padaczka obecnie lub napady padaczki w wywiadzie
- guz nowotworowy w ośrodkowym układzie nerwowym
- okres bezpośrednio po nagłym odstawieniu alkoholu lub benzodiazepin u osoby uzależnionej
- okres bezpośrednio po nagłym odstawieniu opioidów u osoby uzależnionej
- przyjmowanie inhibitorów monoaminooksydazy
- przyjmowanie bupropionu lub naltreksonu we wskazaniach innych niż zmniejszenie masy ciała
- choroba afektywna dwubiegunowa w wywiadzie
- żarłoczność psychiczna lub jadłowstręt psychiczny – występujące obecnie lub rozpoznane w przeszłości
- uzależnienie od długotrwale przyjmowanych opioidów lub agonistów opioidów
- ciężkie zaburzenia czynności wątroby
- schyłkowa niewydolność nerek lub ciężkie zaburzenia czynności nerek
- ciąża oraz okres karmienia piersią.
Liraglutyd
Liraglutyd jest długo działającym analogiem peptydu glukagonopodobnego typu 1 (GLP-1) – hormonu inkretynowego wydzielanego przez komórki jelita krętego i dystalnej części okrężnicy. Lek stosuje się podskórnie jeden raz dziennie, w stopniowo zwiększanych dawkach.
Lek ten stymuluje wydzielanie insuliny w zależności od stężenia glukozy, hamuje wytwarzanie glukagonu i spowalnia opróżnianie żołądka. Zwiększa uczucie sytości i pełności oraz zmniejsza uczucie głodu. W konsekwencji dochodzi do poprawy wyrównania glikemii i zmniejszenia masy ciała.
Liraglutyd jest zarejestrowany do leczenia otyłości i cukrzycy typu 2 (w mniejszej dawce niż preparat do leczenia otyłości).
Do najczęstszych działań niepożądanych należą nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia. Często mogą występować m.in. hipoglikemia, bezsenność, zawroty głowy, refluks żołądkowo-przełykowy, wzdęcia.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczą m.in. potencjalnie zwiększonego ryzyka ostrego zapalenia trzustki, kamicy żółciowej i zapalenia pęcherzyka żółciowego, a także ryzyka odwodnienia, o czym należy informować chorych.
Przeciwwskazania do stosowania liraglutydu:
- nadwrażliwość na lek lub na którąkolwiek substancję pomocniczą
- ciąża oraz okres karmienia piersią.
Przed rozpoczęciem leczenia należy zapoznać się z ulotką dotyczącą leku.
Semaglutyd
Semaglutyd jest długo działającym analogiem (GLP-1), który ma dłuższy czas działania i większą skuteczność w zmniejszaniu masy ciała niż liraglutyd. Lek stosuje się podskórnie jeden raz na tydzień, w stopniowo zwiększanych dawkach.
Lek ułatwia zmniejszenie spożycia kalorii, zwiększa uczucie sytości i pełności. Jednocześnie zmniejsza uczucie głodu, osłabia także apetyt na pokarmy o dużej zawartości tłuszczu. Semaglutyd działa także obwodowo, wpływa na obniżenie stężenia glukozy, ma ochronny wpływ na komórki β wysp trzustkowych, poprawia insulinowrażliwość oraz ma działanie kardio- i hepatoprotekcyjne.
Semaglutyd jest zarejestrowany do leczenia otyłości (obecnie dostępność leku w dawce przeznaczonej do leczenia otyłości jest ograniczona – lek importowany) oraz cukrzycy typu 2 (w mniejszej dawce niż preparat do leczenia otyłości).
Lek ma podobne działania niepożądane, specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności i przeciwwskazania jak liraglutyd.
Przed rozpoczęciem leczenia należy zapoznać się z ulotką dotyczącą leku.
Tirzepatyd
Tirzepatyd – najnowszy lek zarejestrowany do leczenia otyłości – jest długo działającym podwójnym agonistą receptorów: GIP (glukozozależny peptyd insulinotropowy) i GLP-1. Lek stosuje się podskórnie jeden raz na tydzień, w stopniowo zwiększanych dawkach.
Jak wykazano w badaniach klinicznych jest to obecnie lek o największej skuteczności w zmniejszaniu masy ciała u chorych na otyłość.
Lek ten zwiększa uczucie sytości i pełności oraz zmniejsza uczucie głodu, co prowadzi do zmniejszenia poboru energii. W wyniku działania leku dochodzi do poprawy składu masy ciała (większa redukcja masy tkanki tłuszczowej w organizmie niż beztłuszczowej masy ciała w porównaniu ze stosowaniem placebo).
Tirzepatyd wpływa ponadto na poprawę parametrów gospodarki węglowodanowej i lipidowej oraz ciśnienia tętniczego i wrażliwości na insulinę.
Działania niepożądane leku są podobne jak w przypadku liraglutydu i semaglutydu.
Przeciwwskazania do przyjmowania tirzepatydu obejmują:
- nadwrażliwość na lek lub na którąkolwiek substancję pomocniczą
- ciąża oraz okres karmienia piersią.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczą pacjentów po przebytym zapaleniu trzustki, z ciężką chorobą układu pokarmowego, z nieproliferacyjną retinopatią cukrzycową wymagającą natychmiastowego leczenia, retinopatią proliferacyjną lub cukrzycowym obrzękiem plamki. Ponadto istnieje ograniczone doświadczenie stosowania tirzepatydu u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek oraz wątroby.
Przed rozpoczęciem leczenia należy zapoznać się z ulotką dotyczącą leku.
Jaki lek stosować?
Decyzję o wyborze konkretnego leku zawsze podejmuje lekarz na podstawie indywidualnej oceny chorego na otyłość, uwzględniając przeciwwskazania, występowanie chorób współistniejących oraz ewentualne interakcje z innymi przyjmowanymi lekami.
Poszczególne leki różnią się między sobą mechanizmem działania oraz wpływem na ryzyko metaboliczne i sercowo-naczyniowe, co należy rozważyć przed wprowadzeniem farmakoterapii, tak aby zapewnić jej bezpieczeństwo oraz uzyskać optymalne efekty leczenia otyłości.
Ponadto podkreśla się, że wdrożenie leczenia farmakologicznego nie zwalnia pacjenta z konieczności przestrzegania diety o obniżonej wartości energetycznej oraz zwiększenia aktywności fizycznej.
umów wizytę on-line